Przyszłość monitoringu wizyjnego
Dodano: 13-10-2014 w kategorii: Reforma ochrony danych osobowych, Prawa osób, których dane dotyczą, Zasady przetwarzania danych osobowych, Rejestracja zbiorów, Obowiązki ADO i ABI, Decyzje GIODO. Dodane przez: Marta Kwiatkowska-Cylke.

Powszechne korzystanie z systemów monitoringu przez podmioty publiczne i prywatne budzi coraz większe zastrzeżenia prawne w świetle konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do prywatności i poszanowania godności człowieka. Na gruncie obowiązującej ustawy o ochronie danych osobowych wiele pytań dotyczących dozwolonego stopnia ingerencji w prywatność, warunków zbierania i przetwarzania nagrań, uprawnień nagrywanych osób oraz obowiązków nagrywających pozostaje bez konkretnej odpowiedzi.

Rożne problemy i różne punkty widzenia
Zagadnieniom monitoringu wizyjnego poświęcone zostało seminarium „Aspekty prawne monitoringu wizyjnego – legalność i skuteczność procesowa z zachowaniem ochrony danych osobowych”, zorganizowane przez Nova Skills, które odbyło się w dniu 30 września 2014 r.

Seminarium miało na celu prezentację najważniejszych problemów prawnych związanych z prowadzeniem monitoringu. Wystąpienia prelegentów, jak i dyskusje nimi wywołane, udowodniły, że zarówno stosowanie monitoringu wizyjnego na gruncie ustawy o ochronie danych osobowych jak również projektowane nowe regulacje dotyczące tego zagadnienia rodzą wiele wątpliwości i pytań.

W wystąpieniu wprowadzającym dr Bogdan Fisher (Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy) zwrócił uwagę na rozproszone normy prawne, które składają się regulacje dotyczące monitoringu wizyjnego w Polsce. Dorota Głowacka (Helsińska Fundacja Praw Człowieka) omówiła wynikające przede wszystkim z orzecznictwa sądów polskich i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zasady stosowania monitoringu wizyjnego w kontekście ochrony prawa do prywatności, a następnie Adam Suliga (Ekspert Polskiej Izby Handlu ds. bezpieczeństwa) zajął się problemami związanymi z monitoringiem w miejscu pracy. Ocena skuteczności monitoringu wizyjnego była przedmiotem wystąpienia Wojciecha Klickiego (Fundacja Panoptykon), natomiast zasady wykorzystania nagrań z monitoringu jako materiału dowodowego podczas procesów cywilnych i karnych omówili adw. Zuzanna Rudnicka-Bluszcz oraz apl. adw. Łukasz Lasek (Kancelaria Prawna Wardyński i Wspólnicy). Przemysław Zegarek (Kancelaria Lex Artis) przedstawił problemem nagrań z monitoringu wizyjnego w kontekście ustawy o ochronie danych osobowych

W trakcie seminarium miałam przyjemność omówić przedstawione przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych założenia do projektu ustawy o monitoringu wizyjnym, które zostały przekazane do konsultacji międzyresortowych i społecznych w dniu 7 lipca 2014 r. Zdecydowana większość podmiotów, które zabrały głos w konsultacjach, potwierdziła potrzebę kompleksowej regulacji zasad stosowania monitoringu wizyjnego i zgłosiła uwagi do przedstawionych założeń.

Poniżej w zarysie przedstawiam najważniejsze zagadnienia projektowanej regulacji i zapraszam do zapoznania się z prezentacją, która w sposób syntetyczny przedstawia opisane poniżej kwestie.

Co reguluje nowa ustawa?
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych tak przedstawia cele projektowanej regulacji: „Podstawowym celem (…) jest zapewnienie gwarancji przestrzegania praw i wolności konstytucyjnych poprzez unormowanie zasad prowadzenia monitoringu wizyjnego oraz określenie praw osób, których wizerunki są obserwowane, rejestrowane lub przetwarzane w sposób umożliwiający identyfikację ich tożsamości. Przepisy określą także zasady budowy, rozbudowy i wykorzystywania systemów monitoringu wizyjnego w zależności od przestrzeni objętych monitoringiem oraz celów, które ma on realizować. Dodatkowym celem regulacji pozostaje określenie uprawnień organów publicznych do wglądu odbieranego lub zarejestrowanego obrazu z systemów monitoringu wizyjnego administrowanych przez inne podmioty.”

Ministerstwo przyjęło założenie, że monitoring wizyjny będzie prowadzony w oparciu o 5 podstawowych zasad:

• Zasadę legalizmu – monitoring będzie prowadzony zgodnie z przepisami projektowanej regulacji, chyba że uprawnienie do prowadzenia rejestracji obrazu wynika z przepisów odrębnych, traktowanych jako lex specialis względem niniejszej regulacji;
• Zasadę celowości - cel prowadzenia monitoringu wizyjnego musi odpowiadać dopuszczalnym celom wynikającym z projektowanej regulacji;
• Zasadę proporcjonalności - sposób prowadzenia monitoringu wizyjnego musi odpowiadać celom jakim on służy, a monitoring wizyjny prowadzony na cele publiczne może być stosowany, kiedy inne środki wydają się być mniej efektywne z perspektywy realizacji zadań w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego lub ochrony osób i mienia;
• Zasadę minimalnej ingerencji w inną przestrzeń, niż ta w odniesieniu do której prowadzony jest monitoring wizyjny
• Zasadę poprawności - obraz oglądany bądź rejestrowany musi odpowiadać monitorowanej rzeczywistości, a ingerencja w obraz nie może uniemożliwiać realizacji celów prowadzenia monitoringu.

Od tego gdzie jestem, zależy kto mnie nagrywa

W nowej regulacji wyodrębnione zostaną trzy kategorie przestrzeni, w których monitoring może być prowadzony:

• Otwarta przestrzeń publiczna - przestrzeń trwale dostępna dla nieograniczonego kręgu osób np. ulice, place, parki
• Zamknięta przestrzeń przeznaczona do użytku publicznego – ograniczona obszarowo przestrzeń lub obiekt udostępnione do użytku na warunkach określonych przez właściciela lub zarządzającego, bez względu na fakt czy udostępniana jest ona dla ograniczonego czy nieograniczonego kręgu osób, np. sklepy, szkoły, biblioteki, urzędy;
• Przestrzeń prywatna, tj. teren lub obiekt wykorzystywany przez właściciela wyłącznie w celach prywatnych.

Wyszczególnione zostaną również cztery kategorie podmiotów, które potencjalnie monitoring mogą stosować:

• organy państwowe, organy samorządu terytorialnego, państwowe komunalne jednostki organizacyjne
• podmioty niepubliczne realizujące zadania publiczne
• osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej
• osoby fizyczne

Zasady prowadzenia monitoringu będą się różnic w zależności miejsca zainstalowania monitoringu.

Otwarta przestrzeń publiczna
Najwięcej wymagań będzie musiał spełnić administrator monitoringu w otwartej przestrzeni publicznej. Przede wszystkim monitoring w takiej przestrzeni będą mogły prowadzić tylko podmioty publiczne, lub podmioty niepubliczne, wykonujące publiczne zadania. Monitoring będzie mógł służyć wyłącznie zapewnieniu bezpieczeństwa, porządku publicznego, ochronie osób i mienia oraz realizacji zadań związanych  zarządzaniem kryzysowym.

Wprowadzony zostanie wymóg, aby decyzja o zainstalowaniu monitoringu podjęta została w formie uchwały rady gminy lub rady miasta po przeprowadzeniu konsultacji społecznych oraz analizy potrzeb i celowości. Zainstalowanie monitoringu będzie wiązało się również z uchwaleniem programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego, a także obowiązkiem rejestracji systemu u GIODO. Funkcjonowanie systemu będzie podlegało cyklicznym ocenom i będą przygotowywane coroczne statystyki zdarzeń ujawnianych za pomocą systemu. Administrator będzie zobowiązany do przygotowania procedur natychmiastowego informowania Policji o ujawnionych zdarzeniach oraz zapewnienia całodobowej obecności operatorów, którzy powinni spełniać określone wymogi. Przede wszystkim jednak administrator będzie musiał wypełnić obowiązek informacyjny tj. oznaczyć miejsca usytuowania kamer, wskazać administratora monitoringu wraz z danymi kontaktowymi i umieścić w Internecie informacje na temat przybliżonego zasięgu systemu. Kontrolę nad monitoringiem wizyjnym będzie sprawował GIODO.

Zamknięta przestrzeń przeznaczona do użytku publicznego
W zamkniętej przestrzeni przeznaczonej do użytku publicznego uprawnienie do prowadzenia monitoringu mają wszystkie podmioty, ale wyłącznie na terenie, do którego przysługuje im tytuł prawny. Od rodzaju podmiotu będzie zależało w jakim celu będzie mógł on stosować monitoring. W zamkniętej przestrzeni publicznej decyzję o instalacji monitoringu podejmie właściciel lub zarządzający przestrzenią. Stosowanie monitoringu będzie wiązało się z wypełnieniem obowiązku informacyjnego tj. umieszczenie stosownych oznaczeń przy wejściu na teren obiektu zawierających piktogram oraz wskazanie danych administratora systemu. Z założeń nie wynika jasno, czy ten rodzaj monitoringu objęty będzie kontrolą GIODO.

Przestrzeń prywatna
Prowadzenie monitoringu w prywatnej przestrzeni w celach prywatnych co do zasady wyłączone zostało z zakresu projektowanej regulacji. Wyjątkiem, który zobowiązuje administratora monitoringu do oznaczania przestrzeni monitorowanej piktogramem, jest objęcie zakresem tego monitoringu fragmentu otwartej przestrzeni publicznej lub prowadzenie monitoringu w przestrzeni prywatnej, która jednak nie ma wyraźnie zaznaczonych granic.

Prawa osób, których wizerunki zostały zarejestrowane
Założenia odwołują się do istniejących już regulacji Kodeksu Cywilnego, ustawy o ochronie danych osobowych, ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz Prawa Prasowego, na podstawie których możliwe jest obecnie uzyskanie ochrony własnego wizerunku. Nie będzie jednak możliwe stosowanie art. 32 i 33 ustawy o ochronie danych osobowych, który uprawnia m.in. do żądania usunięcia danych.

Retencja danych
W założeniach przewidziany został maksymalny okres przechowywania danych, który wynosi 90 dni, (chyba że uprawnione instytucje wystąpią o zabezpieczenie tychże danych). Właściwe służby będą mogły realizować uprawnienie do wglądu do odbieranego lub zarejestrowanego obrazu z monitoringu wizyjnego, uzyskiwania jego kopii lub czasowego korzystania z systemów administrowanych przez inne podmioty

Zakazy stosowania monitoringu
Projektowane przepisy zabraniają prowadzenia monitoringu wizyjnego rejestrującego jednocześnie obraz i dźwięk oraz jego prowadzenia w miejscach, w których mogłoby dojść do naruszenia godności człowieka. Nie będzie można także stosować atrap kamer w otwartej przestrzeni publicznej.

Założenia do projektu ustawy odnoszą się również do bardziej szczegółowych kwestii tj. stosowania monitoringu, który wykracza poza obszar jednej przestrzeni, funkcjonowania systemów monitoringu wizyjnego, w których dokonywana jest automatyczna identyfikacja osób, sankcji za niewłaściwe prowadzenie monitoringu, obszarów wyłączenia stosowania projektowanej ustawy. Treść omawianych założeń do projektu ustawy (nowa wersja) dostępna jest m.in. tutaj. Pod tym samym adresem dostępne są stanowiska wszystkich podmiotów, które wzięły udział w dotychczasowych konsultacjach, a także poprzedni projekt założeń z grudnia 2013 roku. Zachęcam do zapoznania się z tymi materiałami.

dane osobowe , przetwarzanie danych , rejestracja zbiorów , zbiór danych , monitoring