W jednym z niedawnych orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie rozstrzygnięty został spór sąsiedzki dotyczący rejestrowania obrazu za pomocą systemu monitoringu. W wyroku z dnia 17 sierpnia 2016 r. (sygn. VI ACa 839/15) Sąd ten orzekł, iż zainstalowanie systemu monitoringu rejestrującego obraz sąsiedniej nieruchomości oraz jej właścicieli, stanowi naruszenie dóbr osobistych w postaci prawa do wizerunku oraz prawa do prywatności.
Stan faktyczny sprawy
We wspomnianej sprawie powodowie wystąpili z powództwem o ochronę dóbr osobistych przeciwko sąsiadowi, który zainstalował na własnej nieruchomości system monitoringu obejmujący swoim zasięgiem część ich działki. Powodowie domagali się orzeczenia zakazu rejestrowania ich posesji oraz wizerunków, a także zadośćuczynienia w wysokości 10 tysięcy złotych.
Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynikało, że pozwany nie tylko rejestrował wizerunki właścicieli sąsiedniej działki oraz ich gości, lecz także transmitował obraz na swoim telewizorze i udostępniał innym osobom. Mimo licznych próśb powodów o zaprzestanie rejestrowania obrazu ich posesji, pozwany nie skorygował zasięgu zainstalowanego systemu monitoringu, usprawiedliwiając to koniecznością wzmocnienia poczucia bezpieczeństwa.
Orzekający w sprawie sąd pierwszej instancji stwierdził, iż nie doszło do naruszenia dóbr osobistych, gdyż nagrywanie sąsiadów miało charakter incydentalny, pozwany nie udostępniał nagrań osobom trzecim, zaś sami powodowie są osobami konfliktowymi. Od rzeczonego wyroku powodowie wnieśli apelację, zaś Sąd Apelacyjny w Warszawie po jej rozpoznaniu orzekł, że rejestrowanie posesji i wizerunków jej mieszkańców stanowi naruszenie prawa do prywatności oraz prawa do wizerunku, jednak nie stanowi naruszenia prawa do czci.
Uzasadnienie wyroku Sądu
Uzasadniając swoje orzeczenie Sąd podkreślił, że zainstalowane kamery rejestrowały wizerunki powodów, odwiedzających ich gości, a także ich aktywność i życie prywatne, zaś samo utrwalanie wizerunku osoby bez jej zgody stanowi naruszenie na płaszczyźnie art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego statuujących ochronę dóbr osobistych człowieka. Zdaniem Sądu, pozwany niemal bezustannie transmitował obraz z monitoringu na telewizor, przechowywał go i w sposób nieuprawniony udostępniał osobom trzecim w ramach życia towarzyskiego.
Na szczególną uwagę zasługuje argumentacja Sądu, który zauważył, że dla zaistnienia naruszenia dóbr osobistych nie jest konieczne wykazanie, iż czynności naruszyciela mają charakter podstępny i ukryty. Świadomość powodów, że są rejestrowani nie wykluczała możliwości naruszenia ich prawa do prywatności, a jedynie pogłębiała ingerencję w ich życie prywatne. Zdaniem Sądu, świadomość ta uniemożliwiała nieskrępowane i swobodne spędzanie czasu w ogrodzie, przebywanie w nieformalnych strojach, krępowała wszelką naturalność i spontaniczność. Na skutek działań pozwanych powodowie odczuwali silny dyskomfort oraz ograniczyli aktywność na części nieruchomości, co przejawiało się przede wszystkim w rezygnacji ze swobodnych strojów, nieskrępowanego spożywania posiłków, podejmowania gości, a nawet czytania korespondencji na tym obszarze.
Sąd podkreślił, iż w polskim porządku prawnym nie obowiązują przepisy, które regulowałyby, w jaki sposób należy instalować monitoring, jednakże pozwany był świadomy dokonywanych naruszeń, a mimo to nie zaniechał ich, co stanowi dowód jego umyślności. Zdaniem Sądu, monitorowanie posesji sąsiadów nie było niezbędne ani konieczne. Pozwany miał możliwość innego ukierunkowania kamer, zaś przy ogrodzeniu pomiędzy działkami stron znajdowały się jedynie chwasty i śmieci, dlatego – zgodnie z oceną Sądu – było mało prawdopodobne, aby w tym miejscu powstało zagrożenie, które należy rejestrować. Sąd podkreślił, iż nawet incydentalne przerzucenie przez powódkę drobnego przedmiotu na posesję pozwanego, nie dawały pozwanemu podstaw do tak daleko idących działań i nie wyłączały ich bezprawności.
Jednolite orzecznictwo sądów powszechnych
Warto wskazać, że analizowany wyrok nie jest pierwszym rozstrzygnięciem stwierdzającym, że rejestrowanie obrazów przez monitoring może naruszać dobra osobiste. Podobne orzeczenia zapadały m.in. w sprawie o sygn. I C 331/15 rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy w Słupsku oraz w sprawie o sygn. I C 1984/14 rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, który uznał, że nawet brak pewności, czy zainstalowana kamera jest prawdziwą kamerą, czy jedynie atrapą, powoduje naruszenie prawa do niezaburzonego stanu spokoju psychicznego i emocjonalnego w miejscu zamieszkania.
Sądy są zatem zgodne, że rejestrowanie wizerunków sąsiadów oraz życia prywatnego toczącego się na pobliskich posesjach, powoduje u nagrywanych osób niepewność i skrępowanie, które należy traktować jako naruszenie dóbr osobistych.
Monitoring nienaruszający dóbr osobistych, czyli jaki?
W wyroku z dnia 28 maja 2014 roku (sygn. I ACa 184/14) Sąd Apelacyjny w Krakowie orzekł, że instalacja monitoringu na własnej nieruchomości stanowi wykonywanie własnych praw podmiotowych, które są jednak ograniczone przez prawo do prywatności przynależne innym osobom.
Z powołanego wyżej orzecznictwa wynika, że działania osób instalujących monitoring muszą być uzasadnione. Instalacja monitoringu, którego zasięg obejmuje także działkę sąsiadów będzie działaniem niekonsekwentnym, jeżeli zabezpieczana nieruchomość nie jest nawet ogrodzona. Ponadto, rejestrowanie obrazu sąsiedniej posesji wymaga wykazania, że jest to niezbędne z uwagi na rzeczywiste, istotne niebezpieczeństwo. Przede wszystkim należy jednak pamiętać, że prawo podjęcia działań zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa kończy się tam, gdzie zaczyna się prawo do prywatności innych osób. Kamery monitoringu nie mogą więc rejestrować aktywności osób trzecich w sposób powodujący ich skrępowanie oraz naruszający ich prawo do prywatności.
RODO czyli rozporządzenie ogólne o ochronie danych osobowych – dowiedz się więcej!
Masz pytania dotyczące tematu artykułu? Skontaktuj się z autorem.
Karolina Przybysz
Aplikant
